Każda inwerwencja hirurgiczna jest niebezpieczna w przypadku kobiet z endometriozą. Jest to jedna z najczęstszych przyczyn przerzutów i szybkich nawrotów choroby. Histeroktomia, cesarskie cięcie, a nawet nacięcie krocza nie stanowią tu wyjątku.
Teoria jatrogennego przeszczepu sugeruje, że w czasie zabiegu chirurgicznego, komórki z wewnętrzną ścianką macicy mogą być przekazywane do jamy brzusznej, w którym przylegają do powierzchni otrzewnej lub do narządu wewnątrz.
Operacja, w tym też laparoskopia, może z dużym prawdopodobieństwem rozprzestrzenić tkankę endometrium poprzez krwiobieg do każdej części ciała.
Statystycznie bardzo często ma to miejsce w przypadku cesarskiego cięcia. Mamy wtedy endometriozę bez podłoża autoimmunologicznego.
W nielicznych przypadkach interwencja medyczna może w ogóle stanowić praprzyczynę endometriozy w innych częściach ciała u kobiety, która jej wcześniej nie miała. Nawet cesarskie cięcie czy nacięcie krocza nie stanowią tu wyjątku.
Teoria ta została po raz pierwszy poparta pracą naukową opublikowaną w 1971 roku. Raportuje ona przypadek człowieka, który rozwinął endometriozę w pęcherzu moczowym stosując leczenie na raka gruczołu krokowego przy użyciu leków estrogenowych (Oliker i Harries 1971).
Od tamtej pory było zgłaszanych kilka podobnych przypadków. Endometrioza znaleziona u tych ludzi wyraźnie nie pochodziła z tkanki macicy. Musiała jednak skądś się tam znaleźć, a teoria metaplazji wydaje się być tu jedynym wyjaśnieniem.